Safra kesesi, karın sağ üst tarafında, karaciğerin alt yüzüne yapışık armut şeklinde bir organdır. Görevi, karaciğerde üretilen safranın bir kısmını açlık halinde depolamak ve yoğunlaştırmaktır. Gıda alımını takiben depo edilmiş safra, safra kanalı yolu ile oniki parmak barsağına geçer ve gıda sindirimi ile yağ ve yağda eriyen vitaminlerin emiliminde rol oynar.

Safra Kesesi Taşı Neden Oluşur?

Safra; kolesterol, lesitin, bilirubin, kalsiyum gibi maddeler içerir. Kimyasal bileşenlerindeki dengenin bozulması, taş oluşumunda başlıca rolü oynar. Safra sıvısındaki çözünürlük azalır ve sıvı yoğunlaşır. Atılması gereken bazı maddeler kristalleşerek çöker.Çöken tanecikler safra kesesi duvarından salgılanan jelatinöz madde ile birleşerek safra çamuru halini alır. Safra kesesinin kasılıp gevşemesinin ve duvar iç yüzü salgı fonksiyonunun bozulmasıyla zaman içinde daha sert bir çekirdek oluşur ve safra taşı haline gelir.

Safra Kesesi Taşında Bulgular

Safra kesesi taşı hiç bulgu vermeyebileceği gibi sıklıkla karın sağ üst bölgesinde başlayan ve sırta doğru yayılan ağrı ile kendini gösterir. Ağrı kramp tarzında olabileceği gibi iltihaplı durumlarda sürekli olur ve şiddetinde azalma olmaz, ateş saptanabilir. Bulantı, kusma, iştahsızlık hazımsızlık olabilir. Taşlar safra kanalına düşüp safra yolunda tıkanıklığa neden olursa sarılık görülür. Safra taşların yol açabileceği 5 ana tablo vardır. Akut kolesistit(safra kesesi iltihabı), Koledokolitiyazis(ana safra kanalı taşı), Pankreatit (Safra taşına bağlı pankreas iltihabı), Safra taşı ileusu(bağırsak tıkanıklığı), Kolanjit(safra yollları iltihabı).

Safra Kesesi Hastalıklarında Tetkikler

Safra kesesi taşında anamnez ve muayene sonrası temel görüntüleme aracı Ultrasonografidir. Safra kanalları ile ilgili detaylı değerlendirme gerektiğinde MRCP tercih edilebilir. İltihabi hastalık varlığında ya da kanser şüphesi olduğunda Bilgisayarlı Tomografi yol göstericidir. Safra kanalında var olan taşa yönelik işlem gerektiğinde ameliyatsız bir yöntem olan ERCP işlemi yapılabilir.

Safra Kesesi İltihabı

Genellikle safra kesesindeki taşın kanalı tıkayarak kesenin boşalmasına engel olması sonucu oluşur. Safra kesesi şişer, duvarında ödem, dolaşım bozukluğu meydana gelir. Bozulmanın ilerleyerek delinme ile sonuçlanması muhtemeldir. Ağrı, iltihaplı durumlarda sürekli olur ve şiddetinde azalma olmaz, ateş saptanabilir. Bulantı, kusma, iştahsızlık hazımsızlık eşlik edebilir. Tanı konması halinde erken dönemde saptanır ve ameliyata engel yok ise erken cerrahi önerilir. eşlikçi tıbbi problemlerin olması ya da gecikmiş başvuru olması halinde antibiyotik tedavisi ve safra kesesine boşaltıcı hortum (kolesistostomi) işleminin yapılması önerilebilir. Bu hastalara iltihabi hadisenin yatışmasını takiben 2. atak gelişmeden ameliyat önerilir.

Safra Kesesi Polibi

Safra kesesi duvarının iç tabakasından kaynaklanan mantar şeklinde, saplı-salkımlı biçimdeki milimetrik yumuşak doku kitleleridir. 60 yaşın üstündeki hastalar, safra kesesi taşı ile birlikte bulunan polipler, takipte boyutları hızla artan polipler, boyutu 10 mm’den büyük olan poliplerde kanser gelişim riski olduğundan ameliyat önerilmektedir.

Safra Kesesi Taşında Tedavi

Hiçbir şikayeti olmayan hastada rastlantısal olarak saptanan safra kesesi taşlarında ve şikayeti olmayan yaşlı hastalara ameliyat önerilmez. Milimetrik, kum ve çamur gibi taşları olan hastalar için ameliyat önerilir. Çünkü bu tür taşlar safra yollarına geçerek tıkanma yapmaya daha müsaittir. Tıkanma sonucunda sarılık, pankreatit daha ciddi ikincil sorunlar gelişebilir. Boyutu 2 cm’den büyük taşlar için de bası etkisiyle safra yollarına hasar verebileceği ve uzun vadede safra kesesi kanseri gelişme riskini artıracağı bilindiğinden ameliyat önerilir.

Laparoskopik Kolesistektomi

Karın duvarından yerleştirilen 0,5-1 cm boyutlarındaki özel cihazlar ile kamera eşliğinde yapılan ameliyatlardır. Ameliyatın temeli safra kesesinin tamamının çıkarılmasıdır. bunun için safra kesesinin kanalı ve damarı titanyum ve plastik zımbalar ile kapatıldıktan sonra kese, karaciğer yatağından ayrıştırılır. işlem, genel anestezi ile yapılır.

Açık Kolesistektomi

Safra kesesi alınması için birinci tercih, laparoskopik ameliyattır. Çok nadir de olsa doğrudan açık ameliyat gereken ya da laparoskopik başlanmış bir ameliyat sırasında açık tekniğe dönülmesinin gerektiği hastalar olabilmektedir.Safra kesesinin iltihabına bağlı dokuların tutulma, kavranmasında zorluklar yaşanması halinde, devam eden iltihaba bağlı ya da geçirilmiş ameliyatlar nedeniyle dokularda ayrılamayan çevresel yapışıklıkların varlığında, Safra yollarının yapısal anormallikleri veya safra yollarına ait ek sorunlar olması halinde, Laparoskopik yöntemle güvenli görüntü sağlanamaması halinde açık ameliyata dönmekten çekince duyulmamalıdır.